Grzybki halucynogenne, „grzybki halucynki”, często określane jako „magiczne grzybki”, to rodzaj grzybów zawierających substancje psychoaktywne, takie jak psylocybina i psylocyna. Są one znane z ich zdolności do wywoływania zmienionych stanów świadomości, które mogą prowadzić do głębokich przeżyć psychicznych i emocjonalnych. Są również bardzo popularne w środowisku osób wykorzystujących ich właściwości do wywoływania tzw. „tripa”, czyli podróży psychodelicznej w głąb swojej świadomości.

Czy można jednak bezpiecznie korzystać z naturalnych właściwości tych grzybów? Jakie zastosowania medyczne mogą one mieć na ten moment? I wreszcie: jak wygląda ich stan prawny na dzień dzisiejszy?

Na te oraz inne pytania odpowiemy w tym artykule!

Magiczne grzybki – historia i pochodzenie

Historia grzybków halucynogennych sięga tysięcy lat wstecz, kiedy to były one stosowane w rytuałach religijnych i leczniczych przez rdzenne plemiona w Ameryce Środkowej. Najstarsze znane dowody użycia pochodzą z kamiennych rzeźb w Ameryce Południowej, które mają nawet 1000 lat.

W Europie, ich obecność jest mniej dokumentowana, ale przypuszcza się, że również odgrywały rolę w niektórych prehistorycznych kulturach. Są nawet bardzo bogate teorie (aczkolwiek podkreślam: jedynie teorie) na temat rytualnego stosowania niektórych gatunków grzybów psychodelicznych w Polsce. Mowa przede wszystkim o łysiczkach lancetowatych (zawierających głównie psylocybinę) oraz… muchomorach czerwonych (zawierających przede wszystkim muscymol).

Prawdopodobnie właściwości muchomorów były wykorzystywane w celu wywoływania proroczych, psychodelicznych snów przez osobę zażywającą. Według niektórych teorii, tacy szamani byli w stanie odpowiednio przygotować preparat grzybowy, aby był pozbawiony trujących i szkodliwych substancji, pozostawiając jedynie psychodeliczny muscymol.

Nie ma na ten temat jednak zbyt wielu dowodów, więc możemy śmiało przyjąć, że takie historie są możliwe, ale równie dobrze mogą być legendami i bajkami wytworzonymi w czasach współczesnych. Niemniej jednak, chciałbym wierzyć, że choć część z nich to prawda ;)

Grzyby halucynogenne w Polsce – rodzaje

Do najpopularniejszych rodzajów grzybków halucynogennych w Polsce należą wspomniana wcześniej łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata) oraz muchomor czerwony (Amanita muscaria). Łysiczka jest znana z wysokiej zawartości psylocybiny, co czyni ją wyjątkowo potentnym grzybem (czyli wywołującym silne przeżycia psychodeliczne).

Amanita muscaria z kolei zawiera muscymol, który ma inny profil psychoaktywny. Co to właściwie oznacza?

Poprzez inny profil psychoaktywny rozumiemy po prostu inne działanie psychodeliczne. W końcu mówimy tutaj o dwóch zupełnie innych substancjach chemicznych.

Grzyby halucynogenne – działanie i skutki

Psylocybina zawarta w grzybkach jest przekształcana w jelitach przez organizm w psylocynę, która wpływa na receptor serotoninowy w mózgu. Efekty mogą obejmować zmiany w percepcji, myśleniu i odczuwaniu czasu, często prowadząc do głębokich wglądów osobistych lub mistycznych przeżyć.

W praktyce osoby spożywające psylocybinę (oraz inne magiczne grzybki) opisują swoje przeżycia w bardzo różny sposób.

Pierwsze efekt mogą być odczuwalne już po 20-30 minutach od spożycia (aczkolwiek zwykle ten czas jest nieco dłuższy) i mogą utrzymywać się przez kilka godzin. Do najbardziej typowych objawów zaliczamy:

• zmiany percepcji wizualnej: obiekty mogą wydawać się większe/mniejsze, bliższe/dalsze niż w rzeczywistości, mogą również mieć inne kolory i kształty
• zmiany percepcji słuchowej: dźwięki mogą powodować zupełnie inne odczucia, jak również mogą aktywować w mózgu obszary odpowiedzialne za inne zmysły, co powoduje tzw. synestezje, czyli odczuwanie zmysłów innymi zmysłami (np. widzenie dźwięków, wyczuwanie zapachu kolorów, etc)
• zmiany percepcji sensorycznej: temperatury mogą być odbierane w inny sposób (np. zimna woda może wydawać się ciepła i na odwrót), chropowata powierzchnia może wydawać się niezwykle gładka w dotyku, etc
• zmiany percepcji czasu: wrażenie upływu czasu może zostać kompletnie zaburzone
• silne wahania nastroju: od stanów euforycznych poprzez silną rozpacz

Ogólne efekty działania psylocybiny są bardzo trudne do opisania, ponieważ do codziennego opisu naszych przeżyć używamy języka wypracowanego w „zwykłych” warunkach i okolicznościach. Stan, w jakim człowiek może się znajdować pod wpływem substancji psychoaktywnych, jest zupełnie inny niż cokolwiek, co przeżywamy w swoim życiu, dlatego też doznania mają unikalny i trudny do wytłumaczenia charakter.

Sporo osób opisuje swoje przeżycia po spożyciu psylocybiny jako niesamowicie intensywne. Niektórzy twierdzą nawet, że są to jedne z najbardziej istotnych chwil całego życia.

Z kolei w przypadku muscymolu (przypominam: substancja zawarta głównie w muchomorze czerwonym) efekty działania są nieco inne, niż w przypadku psylocybiny.

Ogólne zaburzenia percepcji są wspólne dla obu substancji, natomiast muscymol jest zdecydowanie bardziej znany ze swoich działań halucynogennych. Przez działania halucynogenne mamy na myśli dostrzeganie zjawisk i obiektów, których nie ma w otaczającej nas rzeczywistości (np. postaci, zwierzęta czy wróżki). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że psylocybina przekształca jedynie otaczającą nas rzeczywistość, ale raczej nie powoduje, że widzimy coś nowego, czego kompletnie nie ma (za wyjątkiem kolorowych wzorów i kształtów).

Niektóre osoby spożywające muscymol porównują spowodowany nim stan odurzenia do świadomego snu.

Zastosowania medyczne i terapeutyczne magicznych grzybków

Badania nad potencjalnymi korzyściami terapeutycznymi grzybków halucynogennych są obiecujące, szczególnie w leczeniu depresji, PTSD, uzależnień i lęku związanego z chorobami terminalnymi. Instytucje takie jak Johns Hopkins University prowadzą pionierskie badania, które sugerują, że psylocybina może oferować długotrwałe ulgi w niektórych przypadkach.

Jest to jednak proces długotrwały i mocno utrudniony przez stan prawny psylocybiny w większości krajów. Niestety, na dzień dzisiejszy jest to mocno regulowana, nielegalna substancja, której nie można przechowywać ani stosować na własną rękę bez odpowiednich pozwoleń. W praktyce, nawet instytucje badawcze mają mocno utrudnione zadanie w tym aspekcie.

Moja osobista teoria odnośnie zastosowań medycznych psylocybiny jest taka, że być może w przyszłości powstaną leki na bazie tej substancji, mające działanie terapeutyczne i wspierające walkę z depresją, PTSD i masą różnych innych zaburzeń.

Kto wie – być może kiedyś powstaną leki, zawierające w składzie magiczne grzybki, mające wywołać u nas kontrolowanego tripa, w efekcie leczącego nas z różnych traum i zaburzeń poprzez skomplikowany, „zaprogramowany” proces terapeutyczny?

Aspekty prawne w Polsce i na świecie

Status prawny grzybków halucynogennych różni się w zależności od kraju. W wielu miejscach, takich jak Stany Zjednoczone, są one klasyfikowane jako substancje kontrolowane i ich posiadanie, sprzedaż, lub użycie jest nielegalne. Jednak kraje takie jak Holandia zezwalają na posiadanie i używanie grzybków w kontrolowanych warunkach.

W Polsce na dzień dzisiejszy (2025) nawet zrywanie łysiczek lancetowatych, rosnących na łąkach, jest niezgodne z prawem. Co ciekawe – można legalnie posiadać grzybnię łysiczki, ponieważ nie zawiera ona psylocybiny (jedynie owocniki produkują tę substancję). Teoretycznie dopiero, kiedy z takiej grzybni zaczną wyrastać owocniki, zaczyna się łamanie prawa ;)

Co również ciekawe – łysiczka lancetowata nie jest grzybem trującym w takim znaczeniu, że jej spożycie nie stanowi realnego zagrożenia dla życia. Ironicznie, w Polsce występuje masa innych gatunków grzybów (np. muchomor sromotnikowy), których spożycie niemal w każdym przypadku wiąże się z poważnym zagrożeniem dla życia, i ich zbieranie oraz spożywanie nie jest nielegalne (choć byłoby to oczywiście bardzo głupie).

Podobnie muchomor czerwony – nie jest on zabronionym gatunkiem i według polskiego prawa można go spokojnie zbierać i spożywać, pomimo, że w surowej postaci zawiera on również substancje szkodliwe dla naszego zdrowia. Absurd, prawda? ;)

Bezpieczeństwo i ryzyka stosowania

Chociaż magiczne grzybki halucynogenne są generalnie uważane za bezpieczne w użyciu, istnieją ryzyka, zwłaszcza przy nadużyciach lub w nieodpowiednich warunkach. Możliwe skutki uboczne to paranoja, lęk, a nawet trwałe zmiany w percepcji. Zaleca się stosowanie pod nadzorem w kontrolowanych, terapeutycznych ustawieniach (a właściwie, według polskiego prawa – nie zaleca się w ogóle).

W krajach, w których stosowanie takich substancji jest legalne, poleca się również opiekę osoby trzeźwej (tzw. trip-sitter), mającej za zadanie dbać o bezpieczne warunki podczas tripa oraz zapewniać wsparcie psychiczne dla pacjenta w trudnych chwilach (a takie chwile z pewnością się pojawią).

Pamiętaj, że nawet drobne zmiany w percepcji mogą okazać się niebezpieczne w codziennym życiu. Dlatego spożywanie psylocybiny jest szczególnie niebezpieczne na zewnątrz, poza bezpiecznym mieszkaniem. Przykładowo, zmiany w postrzeganiu odległości mogą powodować bardzo niebezpieczne problemy z oceną, czy nawet zwykłe przejście przez ulicę jest w danym momencie bezpieczne.

Podsumowanie

Magiczne grzybki to fascynujący temat, który łączy historię, medycynę i prawo. Ich potencjał terapeutyczny i zmieniony stan świadomości, jaki oferują, nadal fascynuje naukowców, poszukiwaczy duchowych i osoby zainteresowane alternatywnymi metodami leczenia. Osobiście mocno liczę na to, że w przyszłości medycyna znajdzie wiele praktycznych, korzystnych dla naszego zdrowia zastosowań, co również może odmienić ich stan prawny.

Tymczasem – jeśli chcesz, możesz walczyć o świadomość społeczeństwa w tym temacie, nosząc z dumą nasze koszulki z magicznymi grzybkami!